Tadzjikstan en de Pamir Highway!

Tadzjikistan stond niet op mijn lijst van landen om te bezoeken in Centraal-Azië, maar als je eenmaal in deze regio ben kan je het niet maken om dit land en één van de hoogtepunten in Centraal-Azië, de Pamir Highway, over te slaan.
Tadzjikistan is van alle Stans het land dat er het langs over heeft gedaan om vrede in het land te brengen. Na de onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie kwam Tadzjikistan in een burgeroorlog terecht. De regio Gorno-Badakhshan (afgekort wordt deze regio vaak GBAO genoemd) in Oost-Tadzjikistan riep zijn onafhankelijkheid uit wat de aanleiding was voor de burgeroorlog. Pas in 1997 werd de burgeroorlog beëindigd onder druk van Rusland. GBAO heeft nu een aparte status in Tadzjikistan en je hebt ook een speciale permit nodig om dit gebied in te mogen.

De grensovergang was erg simpel. Ik had een E-visum voor Tadzjikistan, uitgeprint, alleen wilde de man van de grenscontrole het 'echte formulier' zien. Ik had geen WiFi, maar hij maakte van zijn internet op zijn telefoon een WiFi spot en hierdoor kon ik toch het formulier uit mijn mail laten zien. De grensovergang was geen drukke grensovergang en dat was ook te merken. Er waren geen taxi's, maar de man van de grenscontrole wilde ons wel naar Khujand brengen. Hij deed de grens op slot en bracht ons 100 kilometer verder naar Khujand! In de tussentijd zijn we nog foto's wezen maken bij een meer, hebben we geluncht, zijn we langs een pinautomaat gereden en heeft hij voor ons twee plaatsen in de shared taxi naar Doesjanbe geregeld! Het werd voor hem toen weer tijd om terug te gaan naar de grens. Helemaal toen zijn baas belde dat de grens weer open moest!
De rit van Khujand naar Doesjanbe duurde iets meer dan zes uur en bracht ons door de Zerafshan gebergten. Het waren de eerste gebergten in Tadzjikistan die we tegen kwamen en deze waren al erg indrukwekkend. Het was een indrukwekkende, maar ook angstaanjagende rit naar Doesjanbe. Ik zat opgepropt op de achterbank en ben onderweg zeker 10 keer dood gegaan. Dit vanwege het rijgedrag van de chauffeur, het inhalen van vrachtwagens op de slingerende bergwegen, de snelheid en de tunnels van ongeveer 10 kilometer lang zonder verlichting.

Doesjanbe is de hoofdstad van Tadzjikistan en heeft ongeveer 600.000 inwoners. Doesjanbe was in de Sovjet-Unie niet een grote stad van betekenis. Letterlijk vertaald betekent de naam van de stad 'maandag' vernoemd naar de markt die hier altijd was op maandag!
De reden om op woensdag in Doesjanbe te zijn was om wederom een Chinees visum proberen aan te vragen. Aangekomen bij de Chinese ambassade kregen Timo en ik echter weer een negatief antwoord. Het is op dit moment niet meer mogelijk om een visum voor China aan te vragen als je in het buitenland ben. In het hostel waar ik verblijf is dit ook een van de meest besproken onderwerpen, want meerdere mensen hebben met dit probleem te maken. Na afgewezen te zijn in Teheran, Tasjkent en Doesjanbe heb ik besloten om niet naar China te gaan. Als ik mijn paspoort opstuur naar Nederland zou het betekenen dat ik op een plaats ongeveer 10 dagen moet blijven en dat vind ik zonde van de tijd die ik heb. Ik heb nu een ticket geboekt om vanuit Bisjkek naar New Delhi in India te vliegen om vanuit daar naar Nepal te gaan.
De rest van de dag hebben Timo en ik rondgelopen in Doesjanbe. In het centrum van de stad vind je Bayrak. Bayrak, werelds grootste vlaggenmast, is gelegen in een park met vele fonteinen en onder anderen een standbeeld van Rudaki, een Perzische dichter. Het park en de gebouwen er omheen zien er mooi en netjes uit, maar dat komt ook doordat de meeste van de gebouwen en de parken pas zijn aangelegd na de burgeroorlog.

Timo en ik besloten wat tijd en een rustdag te nemen in Doesjanbe. Het hostel was perfect, er was een goede sfeer en er waren vele andere reizigers. Je merkt duidelijk dat in landen als Tadzjikistan een ander soort reiziger/backpacker komt dan bijvoorbeeld in Europa of in Zuidoost-Azië. De meesten hebben veel gereisd en zijn duidelijk met een doel op reis. Mijn halfjaar valt in het niet bij de verschillende reizen van anderen. Er zijn vele fietsers die vanuit Europa zijn komen fietsen, iemand op een motor die van Australië naar Nederland gaat of een stel uit Argentinië die al 14 jaar onderweg zijn!
In het hostel kwamen we een Engels/Congolese jongen tegen, Sascha, die net als ons van plan was om een aantal dagen te gaan hiken in de Fan Mountains. We hadden enigszins een plan, maar het was zeker geen uitgewerkt plan. Het idee was om in de ochtend een shared taxi te pakken naar het kleine plaatsje Artush en om van daaruit te gaan hiken naar een andere plek. Vanuit hier zouden we dan weer proberen om terug in Doesjanbe te komen. Timo en ik hebben geen tent mee dus het was puur hopen om ergens een slaapplaats te vinden bij mensen thuis, want anders zat er niks anders op dan te slapen in de open lucht.
In de ochtend hebben we de shared taxi gepakt en in Artush vonden we gelukkig een kleine buurtwinkel waar we brood, worst en koekjes konden kopen. Het eerste stuk zou ons richting het begin van de trail brengen en volgens zowel de Lonely Planet als de maps.me app zou hier een Alplager zijn om te slapen. Na 2,5 uur, 7 kilometer en een stijging qua hoogte van 1760 meter naar 2130 meter kwamen we bij de Alplager aan, maar deze was gesloten. Aangezien het al bijna donker werd moesten we op zoek naar een slaapplaats. Een vriendelijke herder nodigde ons bij hem thuis uit. We kregen thee, zelfgemaakte yoghurt en we konden in een huisje met twee bedden slapen. Sascha had zijn tent mee en kon daar gelukkig in slapen. Het was duidelijk te merken dat de temperatuur in de avond, helemaal omdat het al oktober is, en je op een bepaalde hoogte zit, enorm naar beneden gaat. Ik heb wat winterkleren meegenomen, maar duidelijk werd dat ik echt een winterjas en handschoenen nodig heb voor in de Pamir waar we hoger zitten en het dus ook kouder zou zijn.

De volgende dag stonden we op tijd op, want het plan was om via het Kulikalon Lake over de pass van 3635 meter naar het Alaudin Lake te lopen. Het eerste stuk naar Kulikalon Lake zou drie uur duren en we zouden ongeveer 600 meter omhoog gaan. Gelukkig had ik besloten om mijn grote backpack in Doesjanbe achter te laten en alleen mijn kleine rugzak met de nodige spullen mee te nemen. Sascha had dit echter niet gedaan en had al zijn spullen mee waardoor hij na de klim omhoog naar Kulikalon Lake al helemaal kapot was. In combinatie met de kou besloot Sascha om bij het Kulikalon Lake te blijven om daar te kamperen. Voor Timo en mij zat er niks anders op dan verder te gaan om de hike af te maken en op zoek te gaan naar een slaapplaats. Het Kulikalon Lake was wonderschoon met de bergen en zijn sneeuwpieken op de achtergrond. De hike zou ons door het hart van de Fan Mountains brengen wat een van de beste hike plekken in Centraal-Azië is.
Timo en ik vervolgden onze weg richting de pass op 3635 meter hoogte. Het was een pittige klim en dat vooral in combinatie met de kou en de snijdende wind. Om half 5 bereikte we de pass waar gelukkig nog geen sneeuw lag. We waren blij, maar we hadden ook geluk dat de wind ons op de pass voor een moment met rust liet waardoor we mooie foto's boven het wolkenveld konden maken. Het plan was om de weg naar beneden zo snel mogelijk te doen zodat we voor het donker op een plek zouden komen waar huizen stonden. De weg naar beneden was steil en dodelijk voor mijn knieën. We haalde het niet om voor het donker bij de huizen te komen, waardoor we het laatste halfuur in het donker met onze zaklantaarn liepen. Aangekomen bij de huizen werden we uitgenodigd voor thee en shaslick van de geschoten vogels. We waren kapot! Na iets meer dan 11 uur en 22 kilometer konden we in een oude caravan in onze slaapzakken slapen.

Op de vroege morgen werden we uitgenodigd voor het ontbijt. Om 8 uur ging de wodka al rond voor 'tegen de kou'. We hadden geluk dat we transport konden regelen terug naar de snelweg. Het was koud gedurende de nacht, maar aangezien her geregend had lag de temperatuur tegen het vriespunt aan. Om ons heen werden de pieken nog witter door het sneeuw wat de omgeving betoverend maakte.
Vanaf de snelweg zijn we met een shared taxi terug gegaan naar Doesjanbe en moe en voldaan kwamen we terug in het hostel. We besloten nog een dag rustig aan te doen in Doesjanbe om ons ook extra voor te bereiden op de kou in de Pamir.

De volgende dag ben ik wezen shoppen voor een winterjas, handschoenen en een muts. De berichten van de mensen die terugkomen uit de Pamir zijn goed, maar de verhalen over de kou overheersen. Overdag is de temperatuur nog te doen, maar in de avond en nacht daalt het kwik snel tot ruim onder het vriespunt.
In de avond kwam ook Sascha terug van de hike, waarna we nog een leuke avond hebben gehad.

Om 8.30 uur werden we door een 4wd opgehaald om van Doesjanbe naar Khorog in GBAO (Pamir) te gaan. Khorog is de grootste plaats in de Pamir en wordt door velen gebruikt als beginpunt van de rit over de Pamir Highway. De rit van Doesjanbe naar Khorog duurde 14 uur, maar was een erg mooie route. In het begin reden we nog over een goed wegdek, maar dit veranderde toen we vlakbij de grens met Afghanistan komen. De rivier die vanaf dit punt de gehele tijd rechts van ons was is de grens met Afghanistan. Op sommige plekken is de afstand slechts 25 meter. Je ziet de Afghanen op hun land werken, vrouwen die hun was doen in de rivier of kinderen die aan het spelen zijn. Het is ongelooflijk dat je zo dichtbij een land bent waar er nog steeds alles behalve een stabiele situatie is voor de bevolking.
Halverwege, na 7 uur komen de twee routes bij elkaar en is de afstand naar Khorog nog 240 kilometer. Vanaf hier bestond de weg nog amper uit asfalt en was het meer een onverharde weg. De weg is op sommige plekken zo smal dat dit een probleem oplevert als er vanaf de andere kant een vrachtwagen aan komt. Na nog zes uur hobbelen had ik een zere kont, maar kwamen we wel aan in Khorog in de Pamir!

Khorog is een klein plaatsje met 28.000 inwoners op 2100 meter hoogte. Aan het eind van de ochtend kwam ook Sascha aan in Khorog. Hij had besloten om het vliegtuig te pakken, om zo met ons mee te kunnen met de 4wd. De 1200 kilometer van de Pamir Highway van Khorog tot Osh in Kirgizië kan je op verschillende manieren afleggen, maar het mooiste is om dit met een privéchauffeur en auto te doen zodat je meer vrijheid heb dan wanneer je het met het openbaar vervoer doet. Het enige is dat dit wel duurder is. Je kan de kosten delen door met meerdere personen te gaan, maar helaas waren er vanwege de tijd in het jaar niet heel veel mensen om de auto mee te delen. Sascha zou de eerste drie dagen met ons meereizen tot aan het Bulunkul Lake, omdat hij vanaf daar een aantal dagen zou hiken. We hadden een deal met de chauffeur om 5/6 dagen te reizen over de Pamir Highway tot aan Osh.
In de avond waren we met ze drieën op zoek naar een restaurant toen we in een Russisch restaurant belandden. Op tafel bij iedereen veel eten, maar ook veel wodka. De mensen begonnen al met dansen op de dansvloer, dus konden wij niet achter blijven en daarom bestelden wij ook een fles wodka van iets minder dan 2 dollar. Er bleek een judoteam te zijn die de verjaardag van de coach aan het vieren was. We werden uitgenodigd voor de wodka en om te dansen. Het was gezellig, maar toen het restaurant dicht ging hebben we de uitnodiging om ergens verder te drinken vriendelijk afgeslagen. De Pamir Highway stond de volgende dag op het programma!

Gorno-Badakhshan wordt in de volksmond de Pamirs genoemd. Deze term komt bij de bergen vandaan met toppen van meer dan 5000 meter hoogte. In het maanlandschap met een plateau met hoogtes tussen de 3000 en 4000 meter hoogte zijn een aantal kleine dorpjes te vinden, maar verder vooral veel herders met hun schapen. De locals noemen de regio ook wel Bam-i-Dunya wat vertaald betekent het 'dak van de wereld'.
Onze trip door de Pamir startte om 8 uur in Khorog. We reden eerst zuid richting de Wakhan Valley bij de grens met Afghanistan. Onze eerste stop van de dag was bij de Garam Chashma. Dit natuurlijke bad is een hot spring waar de mannen en vrouwen om het half uur gescheiden mogen baden. Het was een beetje onduidelijk of het naakt was of niet, maar dat werd gauw duidelijk toen onze driver het bad in ging. Het was heerlijk om in de bergen in een warm bad te liggen. Na de hot spring reden we verder naar Ishkashim. In Ishkashim begint de Wakhan Valley echt en is normaal gesproken de Afghaanse markt. Dit betekent dat je met toestemming de grens over mag om de markt in Afghanistan te bezoeken, maar helaas voor ons is de markt de afgelopen maanden gesloten. Na het Khaakha fortress, wat nog tot zeer recentelijk gebruik werd door het Tajiks leger, reden we de Wakhan Valley in. Het is fantastisch mooi om door de Valley heen te rijden met de lichtblauwe rivier die door de vallei heen meandert met op de achtergrond de enorme pieken van de Afghaanse Wakhan. We kwamen aan in Yamchun en namen de weg de bergen omhoog. Na een lunch kwamen we bij de tweede hot spring aan: Bibi Fatima Springs. Ook hier weer naakt naar binnen, maar dit keer met meerdere Tadzjieken in het bad. Je kan inzien dat wij met ze drieën een grote attractie waren. Op de weg terug naar beneden gingen we uit de auto bij Yamchun Fort. Vanaf dit vrij goed bewaarde 12e eeuwse fort kijk je vanuit de bergen over de Wakhan Valley met een mooi uitzicht. Onze laatste stop was een zeldzame boeddhistische stoepa in deze regio. Na een lange dag met vele bezichtigingen kwamen we aan bij de homestay in Hisor.

Vlakbij Hisor ligt de plaats Langar van waaruit je een hike kan doen naar een open weide vlakbij Peak Engels. Om 9 uur gingen we bepakt met tent, matjes en genoeg eten richting Langar om van daaruit omhoog te klimmen/lopen om op de weide te komen. Sascha als ervaren hiker had de leiding, maar het pad omhoog was veel te steil en een echt pad was moeilijk te vinden. Met de matjes in mijn hand viel ik bijna naar beneden, omdat de gekozen weg niet de goede was. Helaas voor de matjes vielen die wel in de rivier die naar beneden denderde. We volgden een nieuw pad, maar ook dit pad was erg steil en na vier uur omhoog klimmen, kwamen we bij een beter pad uit. We volgden dit pad voor drie uur en we kwamen net voor het donker werd bij de vlakte aan. We hadden 15 kilometer gelopen en waren van 2800 meter naar 4000 meter hoogte geklommen. Het uitzicht op Peak Engels, 6507 meter hoog en vernoemd naar de communist Friedrich Engels, was mooi. Gezien de tijd was er weinig tijd over om te genieten van de omgeving. We moesten snel onze tent opzetten om dit niet in het donker te hoeven doen. Ik heb geprobeerd om wat hout te sprokkelen voor een kampvuur, maar er was weinig te vinden op deze hoogte. Met een gaspit heb ik pasta gemaakt, maar de kou nam heel snel toe. De pastamaaltijd was het beste wat we op dat moment konden gebruiken. Om half 8 kropen we in onze tent en slaapzak om wat meer warmte te krijgen.
Het slapen lukte niet echt. Ik lag op de grond en het was erg koud. Mijn slaapzak is tot +5 graden terwijl het in de nacht -12 graden was! Zodra het licht werd en de zon op kwam zijn we eruit gegaan en hebben we de tent weer ingepakt. We hoopten om 10 uur weer terug in Hisor te zijn, maar we konden het pad naar beneden niet vinden. Na 19 kilometer naar beneden lopen kwamen we uiteindelijk om 1 uur terug in de homestay.
We vervolgden onze weg door de Wakhan Valley en drie uur later kwamen we aan bij de M41, de échte Pamir Highway. We reden langs Lake Bulun-Kul (op een hoogte van 3737 meter). Ondanks dat het nog niet donker was lag de temperatuur hier al rond het vriespunt. Timo en ik hebben Sascha hier achter gelaten en zijn samen met de driver doorgereden naar Murgab.

In de ochtend hebben we een rondje gelopen door Murgab. Murgab is de grootste plaats in de Pamir na Khorog, maar heeft maar 6.500 inwoners. Op de bazaar en het standbeeld van Lenin na is er weinig te beleven. In het begin van de middag besloten we verder te rijden naar Lake Kara-Kul. Onderweg passeerden wij de hoogste pass op onze reis door de Pamir op een hoogte van 4655 meter. Doordat het weer de afgelopen dagen goed was geweest en het weinig had geregend of gesneeuwd, was er helaas weinig sneeuw te vinden.
Lake Kara-Kul ligt op een hoogte van 3914 meter en is ongeveer 10 miljoen jaar geleden ontstaan door een meteorietinslag. Ondanks dat het een zout meer is, is het meer van november t/m mei bevroren. Het plan was om in Karakul te blijven slapen, maar in samenspraak met de driver besloten we door te rijden naar Sary-Mogol in Kirgizië. Op deze manier deden we vijf dagen over de Pamir Highway, maar hebben we wel een extra dag in Kirgizië.
De grensovergang was soepel voor Timo en mij, alleen had onze driver iets meer moeite om met zijn auto over de grens te gaan. In Sary-Mogol vonden we een leuke homestay waar ze zowaar WiFi hadden! Dat was al weer vijf dagen geleden en als ik eerlijk ben waren de vijf dagen zonder WiFi heerlijk!

De reden om naar Sary-Mogol te gaan was Peak Lenin. Op de grens tussen Tadzjikistan en Kirgizië liggen een reeks aan hoge pieken waarvan Peak Lenin met zijn 7134 meter de hoogste is. We reden vergezelt door iemand uit het dorp naar een meer vlakbij. Vanuit hier liepen we in de sneeuw tot vlakbij de basecamp van Peak Lenin. Misschien is elke piek een piek, maar om hier om 3500 meter hoogte in de sneeuw te lopen met pieken om je heen van tussen de 6000 en 7134 meter hoogte was toch bijzonder.
Na ons bezoek aan Peak Lenin zijn we in de auto gestapt en hebben we de laatste 300 kilometer naar Osh afgelegd.