Turkmenistan?!?!?!

Turkmenistan is waarschijnlijk het meest mysterieuze en onontdekte land van Centraal-Azië. Turkmenistan is daarom ook wel te vergelijken met Noord-Korea. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie riep Niyazov op 27 oktober 1991 de onafhankelijkheid uit van de staat Turkmenistan. Turkmenistan is in de wereld hierna vooral bekend geworden door het bizarre dictatorschap van Niyazov. De president schafte de democratie af en benoemde zichzelf tot Turkmenbashi wat letterlijk vertaald betekent ‘leider der Turkmenen’. Verder schreef hij een boek, ‘Ruchnama’ die iedere Turkmeen in huis moet hebben en gelezen moet hebben. De moskee die Niyazov liet bouwen buiten Ashgabat bevat naast teksten uit de koran óók de teksten uit zijn eigen boek. Om het nog erger te maken riep hij nieuwe nationale feestdagen uit ter ere van zijn ouders en is er een feestdag voor de meloen en het tapijt! De hoofdstad Ashgabat liet hij uitbreiden met gebouwen opgebouwd uit Italiaans marmer. Het grootste gedeelte van de nieuwe stad en alle regeringsgebouwen zijn dus van marmer!
Toen ik bij de grens tussen Iran en Turkmenistan stond werd ik toch een beetje zenuwachtig. Er waren bij de grensovergang een paar andere mensen, maar vooral vrachtwagens en geen andere toeristen. Om Iran uit te gaan ging het vrij soepel en in het begin leek er ook weinig aan de hand aan de kant van Turkmenistan. Bij de check voor mijn spullen begon het echter wat moeilijker te worden. Ik moest alles uit mijn bagage halen en alles werd onderzocht. Alle medicijnen die ik bij mij had, aan de shampoo en zonnebrand werd geroken om te kijken of het niet iets anders was en alles werd opengemaakt. Dit duurde bij elkaar een halfuur. Het was goed om te zien dat dit niet alleen bij mij als toerist gedaan wordt, maar ook bij de andere Turkmeense mensen. Eenmaal de grens over en na mijn paspoort een stuk of 10 keer te hebben laten zien was ik in Turkmenistan! Er was een niemandsland en de woestijn voor mij en Ashgabat, de hoofdstad, was 100 kilometer verderop. Gelukkig voor mij was er een Iraanse/Turkmeense man die door zijn zoon werd opgehaald en ik mocht met hun meerijden naar Ashgabat. Ze hebben mij netjes voor mijn hotel afgezet en dat zonder ervoor te betalen!
Dat Turkmenistan duur zou zijn had ik al gehoord, maar ik schrok mij toch rot toen ik 50 dollar moest betalen voor een simpele kamer waar geen warm water en geen wasbak in de badkamer was. In de middag had ik afgesproken met een meisje uit Ashgabat die ik had leren kennen via couchsurfing en die mij rond zou leiden door haar stad. Aangezien er drie nationale feestdagen waren vanwege het offerfeest waren veel dingen gesloten in de stad. Jahan vroeg of ik mee wilde naar een familie om lokaal te gaan eten. Het bleek dat wij bij een familie gingen eten ter ere van het offerfeest. Aangekomen waren de mannen en vrouwen van elkaar gescheiden. De mensen waren erg vriendelijk, open en er spraken er zelfs een aantal Engels. Er werd een soort kop met soep en een stuk vlees voor mij neergezet. We zaten op de grond en de ‘tafel’ stond vol met allerlei lekkernijen. De soep met het stuk vlees erin was een stuk van het geofferde schaap. De smaak was goed en de vriendelijkheid en gastvrijheid was enorm.
Na het bezoek aan de familie gingen we een rondje lopen in de stad. We liepen langs de Russian Bazaar richting het Independence Square. Direct werd duidelijk dat er overal op straat politie staat. Om de 50 meter staat een politieagent en je mag absoluut geen foto’s maken van alle gebouwen. Als je dit wel doet wordt je vermanend aangesproken door de politie. Stiekem heb ik een paar foto’s gemaakt, maar ook hierbij moet je erg voorzichtig zijn. Er kwamen meer vrienden van Jahan en samen gingen we naar een bar in Asgabat. Eindelijk weer echt een koud biertje na 2,5 week in Iran!
In de avond probeerde ik via verschillende mensen informatie in te winnen over een bezoek aan een van de hoogtepunten van Turkmenistan. In de jaren ’50 van de vorige eeuw waren de Russen op zoek naar olie toen ze op een gasbel stuitte in de Karakum woestijn. De Russen besloten de gasbel aan te steken zodat de bel vanzelf uit zou gaan. Meer dan 50 jaar later brandt deze gasbel nog steeds en staat het bekend als de Darvaza Gas Crater. Aangezien dit midden in de woestijn is, er geen bussen heen gaan en een tour onmogelijk was vanwege de vakantie in Turkmenistan vanwege het slachtfeest was het haast onmogelijk om er heen te gaan. De risico’s waren te groot, dus moest ik tot mijn spijt besluiten om nog een nacht in Ashgabat te blijven.

In de ochtend op mijn tweede dag in Turkmenistan besloot ik toch om te proberen om foto’s van de gebouwen in Ashgabat te maken. Ik had een oude SD kaart in mijn GoPro gedaan en probeerde stiekem te filmen en foto’s te maken op Independance Square. Het ging erg goed, maar op het eind zag een van de vele politieagenten dat ik foto’s aan het maken was. Ik moest bij de politieagent komen en deed alsof ik van niks wist. Hij haalde de SD kaart uit de camera en bekeek wat er op stond op zijn telefoon. Toen hij de foto’s en filmpjes zag moest ik mee naar het politiebureau! Dat was natuurlijk niet de bedoeling, dus toen ik mijn SD kaart terug kreeg besloot ik hem te breken… De politieagent was boos, maar wist dat hij geen bewijs meer had en liet mij gelukkig gaan!
Jahan had voor mij een andere plek om te slapen geregeld die een stuk goedkoper was. Na hier naartoe te zijn verhuisd besloot ik om naar de moskee in Gypjak te gaan. De moskee in dit kleine plaatsje buiten Ashgabat is de grootste van Centraal-Azië, maar ook direct een van de minst bezochte moskee. Een jaar voordat Niyazov is overleden was de moskee klaar. De bevolking zelf komt er echter nooit heen voor het gebed. Bijzonder aan de moskee is dat er niet alleen de teksten van de Koran op voorkomen, maar ook de teksten van Niyazov zijn eigen boek. Naast de moskee is een gebouw waar Niyazov zelf is begraven. De moskee ziet er erg mooi uit, maar het blijft bijzonder en raar dat je op een plek bent en er werkelijk niemand anders is.
In de avond had ik afgesproken met Jahan en liet zij mij nog meer plekken zien in de stad. In de enorme shopping mall waar wij af hadden gesproken hebben we samen gegeten. Jahan bestelde voor mij een traditionele soep die dograma heet. De soep is met olie en brood en is een voorbeeld van een soep die families thuis veel aten als er weinig geld was en er wel brood besteld kon worden. Na de shopping mall liepen we door de stad en bleef ik mij verbazen. Ashgabat is een ‘grote stad’, maar er loopt helemaal niemand op straat. Er wordt voor miljoenen en misschien wel voor miljarden geld uitgegeven aan gebouwen van marmer, een geheel nieuw Olympisch complex voor de Aziatische Spelen die er volgend jaar worden gehouden, aan de fonteinen die constant stromen, de duizenden lantaarnpalen die dag en nacht branden of aan monumenten voor van alles gemaakt zijn. Ik kan zo nog wel even doorgaan en het is met geen woord te omschrijven. Een ander voorbeeld van waanzin in Turkmenistan is de ‘Pad of Health’. Er zijn door Niayhov in de bergen twee looproutes uitgestippeld en iedere Turkmeen moet in zijn leven dit pad gelopen hebben. Uiteraard is dit pad voor toeristen niet te bekijken of om over te lopen.

Op dag 3 in Turkmenistan was het tijd om mij richting de grens met Oezbekistan te begeven. Ik nam de taxi naar de plaats vanwaar de shared taxi’s vertrekken. Hier aangekomen moest ik vrij lang wachten voordat de taxi richting Mary vol zat. Met een gemiddelde snelheid van 150 kilometer per uur kwam ik binnen drie uur in Mary aan. Het hotel waar ik heen wilde kon ik niet vinden, dus moest ik akkoord gaan met een prijs van 40 dollar voor mijn hotelkamer in een ander hotel.
Tussen Mary en Ashgabat is een duidelijk verschil te merken. De politiecontrole op straat is minder en ik voel mij iets vrijer om op straat te lopen en foto’s te maken. Een bijzondere stad is Mary niet, maar om er door heen te lopen blijft bijzonder. De mensen spreken zeer gebrekkig tot geen Engels en doordat er amper toeristen in het land komen wordt ik overal aangestaard. Mary staat als stad vooral bekend om van hieruit naar de oude restanten van de stad Merv te gaan.

Vroeg in de ochtend kwam de taxichauffeur die ik geregeld had mij ophalen om naar Merv te gaan. In de oudheid stond Merv qua grootheid in het rijtje van Cairo, Bagdad en Damascus, maar ook mede door de geschiedenis is er weinig meer over van deze stad. De stad die een knooppunt was in de hoogtijdagen van de Zijderoute en die gebruikt is als inspiratie voor de sprookjes van ‘duizend en een nachten’ is echter totaal verwoest tijdens de invasie van de Mongolen onder leiding van Dzjengis Khan. Wat er nu 700 jaar later nog rest zijn de stadsmuren en een paar restanten van de gebouwen die er waren.
Mijn verwachtingen van Merv waren groter dan de werkelijkheid. De zonsopgang was bijzonder. De taxichauffeur bracht mij naar het oudste gedeelte van de stad en vanaf de berg daar had je een goed overzicht over de stad en was duidelijk zichtbaar hoe groot de stad vroeger was. Het hoogtepunt van het bezoek aan Merv is het mausoleum van Sultan Sanjar. Het gebouw is het best bewaard gebleven en is goed te bezoeken.
Aan het eind van mijn vierde dag was het tijd om verder te reizen. Ik besloot ditmaal de trein te nemen richting Turkmenabat. Het kostte moeite om mij in mijn gebrekkige Russisch te laten merken dat ik een treinkaartje wilde, maar in de avond zat ik comfortabel in de trein. De trein zag er vele malen luxer uit dan dat ik verwacht had. In mijn coupe zat ik samen met twee oudere dames. We hadden een leuk gesprek met handen en voeten, gebrekkig Russisch en door het laten zien van foto’s. Ze boden mij eten en drinken aan en het was erg gezellig. Midden in de nacht kwam ik aan in Turkmenabat.

De vijfde en laatste dag van mijn reis in Turkmenistan stond in het teken van het oversteken van de grens naar Oezbekistan. In Turkmenabat zelf is werkelijk helemaal niks te zien behalve een gouden standbeeld van Niyazov met zijn boek in zijn armen…
Terwijl ik bij de taxiplaats aan het wachten was op meerdere reizigers werd ik door de eigenaar van een restaurant uitgenodigd voor een kopje thee. Er werd van alles voor mij geregeld en het was duidelijk zichtbaar dat deze meneer meer welvaart heeft. Hij sprak Engels en was iedereen aan het dirigeren wat er in zijn restaurant moest gebeuren als voorbereiding op een bruiloft die er in de middag zou zijn. Nadat de taxi vol zat ben ik in anderhalf uur richting de grens van Turkmenistan gegaan en zat mijn reis in Turkmenistan erop.

Al met al was mijn bezoek aan Turkmenistan een opmerkelijke reis. Turkmenistan is met geen ander land te vergelijk en het is een beetje raar om in dit land te reizen, maar het was wel een bijzondere ervaring. Ik heb het geluk gehad om het land te mogen bezoeken, maar je voelt je in Turkmenistan, en dan voornamelijk in Ashgabat, altijd in de gaten gehouden en zelfs de bevolking zelf doet anders bij het zien van de politie. De mensen in Turkmenistan zijn echter fantastisch. Je merk in dit gematigd islamitische land dat er een duidelijk verschil is met Iran. De gezichten van de mensen zijn anders en er is ook een Russische gemeenschap die gebleven is na de val van de Sovjet-Unie. Naast het gezicht is het ook aan de kleding te zien wie er Turkmeens is en wie Russisch. Alle Turkmeense vrouwen gaan traditioneel gekleed in een gekleurde jurk en de Russische vrouwen zijn gekleed in westerse kleding. Turkmenistan kan van mijn bucketlist af! Op naar land nummer 13 van mijn reis: Oezbekistan!