Berlijn en Krakau – ongelooflijk en indrukwekkend

Op maandagochtend ging ik samen met mijn moeder een week met de auto op reis naar Berlijn en Krakau. De week stond in het teken van de Tweede Wereldoorlog en dan voornamelijk de verschrikkelijke moord op meer dan 6 miljoen joden.
Het plan is om eerst in Berlijn het Holocaust monument te bekijken, naar Sachsenhausen, een concentratiekamp vlakbij Berlijn, te gaan. Na Berlijn door naar Krakau, om de stad te bekijken en het uiteindelijke doel: Auschwitz-Birkenau.

We vertrokken om 7.30 uur vanuit met Schagen met de Citroën C1. In iets meer dan 7 uur zouden wij de 732 kilometer afleggen naar Berlijn. Na twee uurtjes gingen we bij Groningen de grens met Duitsland over. Alles ging eigenlijk goed en redelijk snel. Er was totaal geen reden tot klagen. De files waren er niet en we stopten af en toe lekker rustig om een kopje koffie te drinken. Dit kwam goed uit, want daardoor waren we mooi om tijd in Berlijn om nog een paar dingen te bekijken. Helaas lukte het ons niet om zonder file naar Berlijn te rijden. ‘Stau, stau! Net voorbij Magdeburg, 150 kilometer voor Berlijn, belandden we in een file door een gekantelde vrachtwagen! Na een uur stil te hebben gestaan besloten we de afslag bij Burg Ost te nemen en binnendoor de snelweg weer te zoeken om zo de file te ontlopen. Na 30 kilometer om te hebben gereden kwamen we uiteindelijk weer op de snelweg. Pas om 6 uur kwamen we uiteindelijk aan bij ons hotel. Iets later dan gehoopt, maar helaas heb je het in het verkeer niet altijd voor het zeggen!
Na ons even snel opgefrist te hebben zijn we met de metro richting de highlight van Berlijn te gaan: de Brandenburger Tor. Het was niet zo druk bij de Brandenburger Tor, dus zijn we lekker op het terras gaan zitten bij de Starbucks. De Brandenburger Tor, gebouwd in de 18e eeuw, staat aan het eind van de straat Unter der Linden. Achter de Brandenburger Tor stond ten tijden van de verdeling van Berlijn de Muur. Het beeldhouwwerk op de Brandenburger Tor werd door Napoleon als oorlogsbuit meegenomen toen Napoleon Berlijn had veroverd, maar werd 8 jaar later weer teruggehaald toen Napoleon werd verslagen.
Naast de Brandenburger Tor ligt het Memorial of the murdered Jews in Europe monument. Het Holocaust monument is waarom wij langs Berlijn gaan en is de start van onze trip langs de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Het Holocaust monument is in 2005 geopend en moet door de vele betonnen blokken, met verschillende hoogtes, een gevoel van desoriëntatie en isolement oproepen wat symbolisch is voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind. Het is ongelooflijk, maar dit gevoel gaf het ons ook echt. Het is ongelooflijk dat dit gebeurd is, maar het is ook mooi dat er midden in Berlijn zo’n grote ruimte vrij is gemaakt om dit zwarte hoofdstuk uit de geschiedenis te herdenken.
In de korte tijd die we hadden in Berlijn hebben we nog een ander hoogtepunt van Berlijn bezocht. We hadden van tevoren al een kaartje gekocht om op het hoogste punt van Berlijn de stad te bekijken. Even na half 10 liepen we het metrostation bij Alexanderplatz uit om een bezoek te brengen aan de televisietoren Fernsehturm. De Fernsehturm, gelegen in voormalig Oost-Berlijn, is 368 meter hoog en je kan met de lift in 40 seconden op het uitzichtplatform komen. Het uitzichtplatform bevond zich op 203 meter en het uitzicht over de lichtjes van Berlijn was mooi om te zien. Je kon rond lopen en had een goed zicht op de hele stad Berlijn. Na het bezoek aan de televisietoren besloten we terug te gaan naar ons hotel en te genieten van onze nachtrust. Morgen zou weer een lange dag worden!

Dinsdagochtend hebben we rustig een broodje en een kopje koffie gedronken vlakbij het hotel. Na te hebben uitgecheckt zijn we met de auto richting concentratiekamp Sachsenhausen in Oranienburg. Dit concentratiekamp wat 35 kilometer van Berlijn vandaan ligt werd in 1936 gebouwd door gevangenen. In eerste instantie kwamen hier vooral politieke tegenstanders van Hitler, maar later werden hier ook joden, zigeuners, homoseksuelen en jehova getuigen opgesloten en vermoord. Het is heel raar, want als je aan komt rijden bij de parkeerplaats rijdt je echt in het dorp Oranienburg. Het kamp was eigenlijk ook onderdeel van het dorp, waar naast het kamp ook het opleidingscentrum van de SS was gestationeerd. Wij hoefde geen entree te betalen, maar we hebben een audio tour gehuurd om zo duidelijk te weten wat er in dit concentratiekamp is gebeurd. We waren erg onder de indruk van de sfeer en al wat er gebeurd is in het kamp. Sachsenhausen was een van de eerste concentratiekampen die op de tekentafel tot stand is gekomen en ook is uitgewerkt. Uiteindelijk bleek het kamp te klein en zijn er later nog vele gedeeltes bij gebouwd. Bij station Z, naast het kamp met de barakken voor de gevangenen, werden ter dood veroordeelde gevangenen gefusilleerd, kregen een nekschot of werden in de kleine gaskamer vermoord. Zoveel gruwelheden en dat zo dichtbij Berlijn! Het is jammer genoeg ook ongelooflijk om te zien hoe sommige toeristen omgaan met dit erfgoed. Het moet een teken zijn dat er nooit meer zulke gruwelheden voort komen in de wereld, maar het leek ons meer dan normaal dat je er daarom met respect mee om gaat. Sommige mensen kunnen niet lezen en lopen gewoon tussen de resten en langs de overblijfselen van de ovens.
Na iets meer dan twee uur rond te hebben gelopen vertrokken we rond 1 uur met de auto. Het einddoel van deze autorit van iets meer dan 630 kilometer was de Poolse stad Krakau. Na iets meer dan een uur waren we de drukte van Berlijn voorbij en waren we echt op weg naar Polen. De tomtom gaf aan dat we de weg 570 kilometer moesten volgen! Na 150 kilometer kwamen we bij de grens tussen Duitsland en Polen. Het was rustig op de weg en wij vroegen ons af wat de reden hiervan was. De overgang tussen het wegdek was net zo merkbaar als bij de grens tussen Nederland en België. Deze grensovergang was echter nog veel erger! Daar waar de borden aangaven dat de weg de aankomende 10 kilometer hobbelig was bleek dit de aankomende 70 kilometer te zijn! 70 kilometer, rustig rijden en constant heen en weer geschud te worden! De schokdempers werden goed getest en we waren blij dat de weg weer normaal werd na 70 kilometer. Na een kleine stop en een eetstop bij de Macdonalds kwamen we om half 10 aan in Krakau in ons hostel Pascal Rooms. Een simpel en gewoon hostel met twee bedden en een klein badkamertje in de kamer. Het was simpel, maar dicht in de buurt van alle hoogtepunten van de stad. Na een vermoeiende reis besloten we op het centrale plein in Krakau nog een biertje te doen. Iets na twaalven kwamen we moe aan in ons hostel en vielen we direct in slaap.

Woensdag stond er niks op de planning. Het uitslapen werd helaas enigszins verstoord door iemand die het nodig vond o zijn koffer niet op te tillen op de trappen om half 7 en deze gewoon liet kletteren. Vervolgens moest de hele Poolse klas die ook in het hostel sliepen douchen en ontbijten. We hebben wel onze rust gepakt en rond 11 uur waren moeders en ik allebei klaar en gedoucht om ergens op het centrale plein, Rynek Glówny, een ontbijtje te scoren. ’s Avonds was de grote markt van Krakau mooi om te zien, maar overdag was dit nog veel mooier en indrukwekkender. Krakau, de oude hoofdstad van Polen, heeft een mooi middeleeuws centrum met veel goed bewaarde gebouwen. Midden op Rynek Glówny ligt de Sukiennice, de Lakenhal die nog dateert uit de 14e eeuw. In de Lakenhal is en wordt nog altijd handel gedreven. In de winkeltjes worden tegenwoordig vooral nog typische Poolse souvenirs verkocht. Een veel voorkomend artikel is een portret van de voormalige paus Johannes Paulus II. Johannes Paulus II werd vlakbij Krakau geboren als Karol Józef Wojtyła en was aartsbisschop van Krakau voordat hij in Rome tot paus gekozen werd.
Op het hoekje van Rynek Glówny staat een van de buitenkant gewone kerk, de Kościól Mariacki. Wij besloten de Mariakerk in te gaan om de kerk van de binnenkant te bekijken. De kerk stamt uit de 14e eeuw en is van de binnenkant rijkelijk versierd. Ook in de Mariakerk was weer een portret van Johannes Paulus II te vinden waar een vrouw voor aan het bidden was. De hoofdattractie van de kerk is een 11 bij 13 meter altaar die gemaakt is van hout en beschilderd is.
Na het bezoek aan de Grote Markt liepen we een beetje rond in het oude centrum totdat we kwamen bij het moderne winkelcentrum bij het station. Hier hebben we een rondje gelopen en een kop koffie gedronken bij de Starbucks. We liepen weer terug richting de Grote Markt langs de oude stadsmuur. Overal in het oude centrum stonden van die golfkarretjes die de mensen naar de hoogtepunten van de stad. Buiten het oude centrum is de oude Joodse wijk te vinden en over de rivier de Wisla was tijdens de Tweede Wereldoorlog de getto te vinden. Na de inval van nazi-Duitsland waren er 68.000 joden in Krakau. Het merendeel van de joden werd verdeeld in de omgeving van Krakau om dwangarbeid uit te voeren. In 1941 werden de overgebleven 15.000 joden in de Getto van Krakau opgesloten. Er kwam een muur om de getto heen en de 15.000 joden werden gepropt in een gebied waar voorheen 3000 mensen woonden. In 1943 is de getto schoongeveegd. Een gedeelte moest met de benenwagen richting het concentratiekamp Plaszów net buiten Krakau. De rest van de overgebleven joden werd in de getto vermoord of naar Auschwitz vervoerd. Er is weinig meer te zien van de getto. Het plein vlakbij de entree is het plein van de Getto genoemd ter nagedachtenis. Op dit plein staan nu 33 stoelen die samen het monument ter nagedachtenis aan de getto vormen. Deze stoelen kunnen eventueel gebruikt worden door mensen om te wachten en symboliseren daarmee dat ieder willekeurig persoon een slachtoffer kan worden. Nadat de meneer van het golfkarretje ons af had gezet leek het erop dat het zou gaan regenen. Helaas bleek na minder dan 5 minuten dat dit ook echt het geval was! Het regen kwam met flinke druppels uit de lucht terwijl wij stonden te wachten in een tunnel voor voetgangers. Vlakbij was een klein restaurantje dus zijn we hier naar binnen gegaan en hebben wat gedronken en wat kleine Poolse gerechtjes geproefd.
Ons drinken en de hapjes waren ondertussen op alleen de regen was nog niet gestopt. Op 5 minuten lopen van ons eettentje stond de fabriek van Oskar Schindler. Deze bekende fabriek is inmiddels een museum geworden en kan je als toerist bezoeken. Midden in dit museum ligt de oude werkkamer van Oskar Schindler die nog geheel intact is. Het museum ging over Krakau tussen 1939 en 1945 en het was echt een heel mooi museum. Het verhaal van Oskar Schindler werd mooi meegenomen in het museum. Het verhaal van Oskar Schindler is wereldberoemd geworden door de film die er is uitgegeven. Tijdens de oorlog had Schindler een joodse fabriek overgenomen. Ten tijde van de getto van Krakau heeft Schindler joodse mensen in dienst genomen en hun betere omstandigheden gegeven dan in de getto en in het concentratiekamp Plaszów. Aan het einde van de oorlog heeft Oskar Schindler het leven van meer dan 1000 joden gered.
Na ook weer 2,5 uur door het museum te hebben gelopen zijn we weer terug gegaan naar het oude centrum van Krakau. Dit keer geen golfkarretje, maar gewoon de tram! We besloten in een leuk eettentje te gaan eten die typisch Pools was in hoe het restaurant eruit zag. Ook het eten was typisch Pools. Moeders had aardappelen met kalkoen en ik had diverse Poolse specialiteiten zoals pierogi (gevuld deeg met aardappelen en vlees) en golabki (in koolbladeren gewikkelde vulling) en diverse bereidingen van zuurkool. Na het eten was het tijd voor Tim zijn favoriete hobby. Tegenover het restaurant was één van de leuke barretjes van Krakau en hier werd de wedstrijd FC Barcelona tegen Bayern München uitgezonden. Een bar met Spanjaarden, Duitsers, Polen en vele andere nationaliteiten zorgde voor een leuke sfeer. Gelukkig won Barcelona en staat het met één been in de finale!
Na de voetbalwedstrijd was het toch nog een lange dag geworden en zijn we naar het hostel teruggegaan. Morgen weer een lange dag!

We hadden om 11.00 uur een rondleiding door concentratiekamp Auschwitz. De koffie en de broodjes gingen mee in de auto want het was nog 5 kwartier rijden naar Oświęcim, het plaatsje waar de kampen van Auschwitz zich om en in bevinden. Het was iets langer rijden dan dat wij ingeschat hadden dus we kwamen uiteindelijk 5 voor 11 aan bij de parkeerplaats. Het was nog een stukje lopen dus dat was een beetje zwaar voor moeders. Uiteindelijk waren we nog wel op tijd voor de rondleiding maar waren ze al wel begonnen. We hadden de rondleiding van tevoren gereserveerd via internet en dit bleek een goede set. We kregen een koptelefoon om en de gids vertelde door de ‘koptelefoon de nodige informatie over kamp Auschwitz I. We liepen ongeveer met een rond van 30 personen en we waren helaas niet de enige groep die er rondliep.
Vanaf het begin af aan is een bezoek aan het concentratiekamp Auschwitz is het indrukwekkend. Eigenlijk hebben we er allebei geen woorden voor. Het is niet te geloven dat deze kampen er zijn geweest en dat dit allemaal echt gebeurd is. De ingangspoort met de woorden ‘Arbeit mach Frei’ hakken er elke keer weer in als je ze ziet. Auschwitz I bestaat uit ongeveer 30 bakstenen barakken. Tijdens de rondleiding hebben we een aantal van deze barakken bezocht. In sommige van deze barakken zijn nu dingen tentoongesteld. In de eerste barak die we binnengaan werd je meteen met de verschrikkelijke dingen die er gebeurd zijn geconfronteerd. Vitrines vol met lege koffers. Op de koffers moesten de namen van de mensen geschreven worden. Een koffer met een Nederlandse naam en geboortedatum was schering en inslag. Of vitrines vol met tienduizenden schoenen, scheerspullen of met babykleren en poppen… Barakken met houten driestapelbedden of stro op de grond. Een barak, nummer 11, die ingericht werd als gevangenis met cellen en zelfs met staancellen. Een staancel waar een gevangenen minimaal drie en maximaal 2 weken in moest blijven staan. Ingebouwd met bakstenen en met minder dan een vierkante meter om te bewegen. En de volgende dag moest er weer gewoon gewerkt worden. Kon je niet meer werken? Dan was de kans dat je ter dood werd veroordeeld en werd gefusilleerd. In barak nummer 11 is ook voor het eerst geëxperimenteerd met het gas Zyklon B. Dit bleek een succes en vanaf dat moment is dit gas op steeds grotere schaal gebruikt. We liepen naar de eerste gaskamer in Auschwitz I waar honderden mensen vergast werden en later in de ovens gecremeerd werden. Het is allemaal zo onwerkelijk als je er langs loopt. Het raarste is ook dat op nog geen 500 meter van deze gaskamer vandaan het huis van kampcommandant Rudolf Höss vandaan is. Höss woonde in dit huis samen met zijn kinderen!
Na het bezoek aan Auschwitz I ging de rondleiding verder buiten het dorp Oświęcim. We leverden de koptelefoon in en met een shuttlebus gingen we naar het kamp Auschwitz II – Birkenau. Auschwitz II – Birkenau is de uitbreiding van Auschwitz I en had een capaciteit van 100.000 gevangenen. Aangekomen bij Auschwitz II – Birkenau zagen we de beroemde toegangspoort. De poort des doods waar de vele treinen wekelijks door binnen kwamen. Auschwitz II – Birkenau werd in 1941 gebouwd en werd door de nazi-top gezien als de Endlösung der Judenfrage ("definitieve oplossing van het Jodenprobleem"). Na de Wannsee-conferentie in januari 1942 werden de joden massaal richting dit concentratiekamp gestuurd. Het grootste deel van de joden kwam echter officieel niet aan in het kamp. In de crematoria konden vele joden vergast worden. 75 tot 80% van de joden die met de trein aankwamen na een verschrikkelijke reis in de veewagons, werd direct na aankomst doorgestuurd naar de gaskamers. De joden werden vergast, gecremeerd en het as werd opgehoopt. De nazi’s wilden de vrachtwagens niet af en aan laten rijden voor de joden die nog in het kamp woonde en werkte dus werd het as opgespaard en later opgehaald. Het as werd in de rivier gedumpt of in de lente gebruikte op het land.
Al met al kunnen we hier bladzijdes vol over schrijven. Er zijn geen woorden voor en we wisten ook echt niet wat we tegen elkaar moesten zeggen erover. Het was zo onwerkelijk en totaal niet te bevatten. De rondleiding had uiteindelijk meer dan de geplande 3,5 uur geduurd, maar dat was ook wel genoeg om te hebben gedaan op deze dag. We hebben allebei nog een boek ter nagedachtenis aan ons bezoek aan het concentratiekamp gekocht. Het was een lange rondleiding, was ons totaal niet in de koude kleren gaan zitten en was uiteindelijk erg zwaar voor moeders gezien het vele lopen.
We kwamen ongeveer rond half 6 weer terug in ons hostel. We besloten even te relaxen en zijn even na zeven het oude centrum ingegaan om nog lekker wat Pools te eten en een biertje te drinken. Rond tienen kwamen we voldaan terug in ons hostel. We konden moeilijk in slaap vallen vanwege de vele indrukken deze dag…

Vrijdagochtend was het voor helaas al weer tijd om richting Schagen te gaan. Bijna 1300 kilometer waar als je door zou rijden 12 uur over zou doen! We checkten uit in ons hostel rond 9 uur en vetrokken richting de auto. Na de spullen in de auto te hebben gelegd zijn we nog naar een koffietentje geweest om te ontbijten. Na het ontbijt kon de lange terugweg beginnen. De terugweg in Polen richting de grens met Duitsland ging zeer voorspoedig. Na te hebben getankt in Krakau zijn we bijna tot de grens doorgereden en in Polen nog gestopt voor een kopje koffie om ons laatste Poolse zloty’s op te maken. Voor het tweede stuk was het de bedoeling om door te rijden tot voorbij Berlijn. Toen wij net voorbij Berlijn waren besloot ik tot Magdeburg te rijden voordat we een pauze zouden inlassen. We merkten al dat het drukker op de weg werd en dat was helemaal duidelijk toen we bijna wilde gaan stoppen. Op bijna hetzelfde stukje als de heenweg was weer een gekantelde vrachtwagen. Dit keer was er geen ontsnappen aan want de vrachtwagen, die een personenbusje ingeklemd hield tussen de vangrail, lag 500 meter voor de afrit. 5 brandweerwagens, drie ambulances, politie en takelwagens moesten er bij ons langs. Na 2,5 uur begon het langzaam te rijden en konden we via de vluchtstrook langs het ongeluk. Aangezien wij nu een tijd stil hadden gezeten besloten we nog een stuk te rijden voordat we gingen eten. Net voor Bremen hebben we een luchtige maaltijd genoten bij de Burger King. Het laatste stuk vanaf Bremen, een kleine 400 kilometer hebben we hierna doorgetrokken en om half 2 in de nacht kwamen we weer in Schagen aan! Al met al was het een reis vol belevingen. Een reis vol belevingen van de dingen die we gezien hebben, de verschrikkingen en de mooie stad Krakau, maar ook het reizen samen met moeders. Wat een ervaring om dit als moeder en zoon een keer te hebben gedaan!